تحلیل ویژگی‌های مضمونی و ساختاری نقاشی‌های مشهدی آقاجان لاهیجانی در بقعۀ آقا سیدعلی (متعلق محله-لاهیجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه نقاشی، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

دیوارنگاره‌های بقاع متبرکه در استان گیلان مجموعه‌ای مصور از تاریخ و روایات مذهبی شیعیان است. این نقاشی‌ها که غالباً در ارتباط با واقعة عاشورا بوده و توسط نقاشان محلی و گمنام نقاشی شده‌اند، حاوی ارزش‌های تجسمی و بصری فراوانی در حوزة هنر ایرانی- اسلامی هستند. هدف این مقاله، شناخت ویژگی‌های مضمونی و ساختاری نقاشی‌های مشهدی آقاجان لاهیجانی در بقعة‌ آقا سیدعلی واقع در روستای «مُتِعَلِّق‌محله» و مطالعه و بررسی رابطة میان داستان‌ها با نقاشی‌ها در این مکان مذهبی است. سؤال این است که ویژگی‌های مضمونی و ساختاری نقاشی‌های بقعة مذکور، چیست؟ یافته‌های این پژوهش که از نوع کیفی و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شد، نشان می‌دهد که یکی از ویژگی‌های بارز نقاشی‌های این بقعه، بیان صریح و بی‌واسطه هنرمند در نمایش مضامین مذهبی و عامیانه است. در واقع او روایات را آن‌گونه که مردم کوچه و بازار می‌اندیشیدند به تصویر کشیده و با ایجاد هماهنگی میان مضمون و ساختار نقاشی، میان مخاطبان و اثر هنری، اشکالی از ارتباط دینی و عاطفی پدید می‌آورد. وفاداری به سطح دو بعدی همچون نگارگری، خصوصیات قراردادی چهره‌ها و عناصر تصویری، هماهنگی رنگی با استفاده از چند رنگ، از ویژگی‌های ساختاری آثار اوست. همچنین شرح داستان مذهبی، توام با احساس فردی نقاش، ایمان و تخیل و همچنین نشان‌دادن موضع قدرت و پیروزی قهرمانان مذهبی، همچون شاهان از پیش پیروز، علی‌رغم اینکه آنها به شهادت خواهند رسید، از ویژگی‌های مضمونی آثار اوست. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Thematic and Structural Characteristics of Mashhadi Aghajan Lahijani’s Murals in Agha Seyed Ali’s shrine (Mote’aleq Mahalle -Lahijan)

نویسنده [English]

  • Alireza Akrami Hassan kiadeh
Instructor of Painting, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Murals in holy shrines in Guilan Province are an illustrated compendium of Shiite history and religious customs. These paintings, which are often associated with Ashura and are painted by both local and unknown artists, include visual and symbolic values in Iranian-Islamic art. This study attempts to scrutinize the thematic and structural elements of Mashhadi Aghajan Lahijani’s murals in Agha Seyed Ali’s shrine in Mote’aleq Mahalle. Moreover, this study analyzes and explores the link between stories and paintings at this sacred site. What are the thematic and structural characteristics of the murals in the aforementioned shrine? The data of the current study which are qualitative were analyzed using the descriptive-analytical method. The results demonstrate that one of the distinctive features of the murals in this shrine is the direct and explicit expression used by the artist in representing religious and folk themes. In fact, he depicted the narratives as were conceived by the lay people. By creating a harmony between the themes and the structures of the murals, he made a kind of religious and emotional connection between the audience and the work of art. Some of the structural features of his works include adherence to the two-dimensional surface, such as miniature, conventional characteristics of faces and image elements, and color harmony via multiple colors. Likewise, the thematic features of his works include the narrative of the religious story, along with the artist’s individual feelings, faith, and imagination, as well as the depiction of the position of power and victory of religious heroes, such as the pre-victorious kings, even though they will be martyred.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shrines in Guilan
  • Religious Murals
  • Agha Seyed Ali’s Shrine
  • Mashhadi Aghajan Lahijani
  • Folk Paintings
  • آذرگشسب، اردشیر. (1372). مراسم مذهبی و آداب زرتشتیان. چاپ سوم. تهران: انتشارات فروهر.

    • اخوی‌یان، مهدی. (1392). علل اجتماعی گسترش و انحطاط دیوارنگاره‌های عاشورایی در اواخر دورة قاجار. دانش هنرهای تجسمی، 1(1)، 43- 53.
    • الیاده، میرچا. (1385). رساله در تاریخ ادیان (ترجمة جلال ستاری). چاپ سوم. تهران: سروش.
    • پاکباز، رویین. (1381). دایره المعارف هنر: نقاشی، پیکره‌سازی و هنر گرافیک. چاپ سوم. تهران: فرهنگ معاصر.
    • جکتاجی، محمدتقی پوراحمد. (1385). فرهنگ عامیانة زیارتگاه‌های گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.
    • مروزی جوهری، محمدابراهیم. (1392). طوفان‌البکاء. چاپ دوم. قم: طوبای محبت.
    • خاکبان، مژگان. (1381). دیوارنگاری‌های امامزاده‌ها و بقاع منطقة لاهیجان. کتاب ماه هنر، (45 و 46)، 96-101.
    • رابینو، یاسنت لویی‌. (1369). فرمانروایان گیلان: مجموعة چهار گفتار پیرامون تاریخ و جغرافیای گیلان (ترجمة محمدتقی پوراحمد جکتاجی و رضا مدنی). چاپ دوم. رشت: گیلکان.
    • رحمدل، غلامرضا. (1386). تذکرة شهدای کربلا (شهدای انصار و بنی‌هاشم). چاپ دوم. رشت: دانشگاه گیلان.
    • زمان‌پور، فاطمه. (1393). مطالعة مصادیق خیر و شر در نقاشی‌های بقاع متبرکة گیلان (مناطق لنگرود و لاهیجان) (پایان‌نامة منتشر نشدة کارشناسی ارشد پژوهش هنر). دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران.
    • زمان‌پور، شیوا و چیت‌سازیان، امیرحسین. (1401). تحلیل دیوارنگاره‌های مذهبی دورة قاجار با رویکرد هرمنوتیک فلسفی گادامر (با تأکید بر بقاع متبرکة گیلان و اصفهان). نگره، 17(63)، 113-123.
    • ستوده، منوچهر. (1348). از آستارا تا استارباد. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    • شادقزوینی، پریسا. (1390). بررسی مضمونی و زیباشناسی نقاشی‌های مذهبی عامیانه در بقع لیچا از گیلان. نشریة هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی، 2(41)، 13-22.
    • شادقزوینی، پریسا. (1397). مذهبی‌نگاری در بقاع شرق گیلان. تهران: کتاب سبز.
    • شایسته‌فر، مهناز. (1389). انعکاس حادثة عاشورا در بقعة چهار پادشاه و تطبیق آن با نقاشی قهوه‌خانه‌ای. مطالعات فرهنگ - ارتباطات، 11(11)، 45-70.
    • غفاری قزوینی، قاضی احمد. ( 1343 ). تاریخ جهان‌آرا (تصحیح مجتبی مینوی). تهران: حافظ.
    • کاشفی، حسین بن علی. (1391). روضه‌الشهداء (به‌تصحیح و تحشیة محمد روشن). چاپ دوم. تهران: صدای معاصر.
    • محمودی‌نژاد، احمد. (1389). نقاشی‌های دیواری بقعه‌های گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.
    • میرمجتبایی، شیرین. (1398). شناسایی کهن‌الگوهای‌ایرانی در بقاع ‌متبرکة استان گیلان (پایان‌نامة منتشر نشدة کارشناسی ارشد پژوهش هنر). دانشکدة هنر، موسسة آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران.
    • میرزایی‌‍‌‌مهر، علی‌اصغر. (1386). نقاشی‌های بقاع متبرکه در ایران. تهران: فرهنگستان هنر.
    • یوزباشی، عطیه؛ حسینی، سید‌رضا و چارئی، عبدالرضا. (1401). شناسایی عوامل ظهور مضامین مذهبی و مولفه‌های اهمیت آن در دیوارنگاره‌های بناهای مذهبی عصر قاجار (مطالعه موردی: بقاع متبرکة استان گیلان). نگره، 17(61)، 25-47.
    •  
    • Boyatzis, R.E. (1998). Transforming Qualitative Information: Thematic Analysis and Code Development. CA: Sage.
    • Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using Thematic Analysis in Psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101.
    • Holloway, I. & Todres, L. (2003). The status of Method: Flexibility, Consistency and Coherence. Qualitative Research, 3(3), 345–357.
    • King, N. & Horrocks, C. (2010). Interviews in qualitative research. London: Sage.