افول شبکۀ آبرسانی شهر سمنان، از یک زیرساخت منظرین شهر تا عنصر فراموش‌شده در منظر شهری

نوع مقاله : نقطه‌نظر/ نقدنظر

نویسنده

پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

چکیده
یکی از چالش‌های همیشگی شهرهای فلات مرکزی ایران دست‌وپنجه‌نرم‌کردن با مشکل کمبود آب در همة دوران‌ها بوده است. چالشی که منجر به ظهور نبوغ اهالی این پهنة سرزمینی در شیوه‌های بهره‌گیری از آب شده است. در طول تاریخ و به فراخور بستر جغرافیایی و زمین‌شناسی این شیوه‌ها متفاوت و متنوع بوده‌اند. از جملة این شیوه‌ها که در شهر کویری سمنان مورد استفاده قرار ‌گرفته است استخراج آب، هدایت و جمع‌آوری در استخرهای ذخیرة آب و سپس تقسیم بین زمین‌های زراعی بوده است. این ساختار آبرسانی بنابر شواهد تاریخی و موجود زیرساخت اصلی شکل‌گیری شهر بوده است و مطالعات نگارنده نشان‌می‌دهد این زیرساخت به‌عنوان یک زیرساخت منظرین در تمامی دوران‎ها مطرح، زنده و پویا بوده است. ابعاد مختلف عملکردی، هویتی و زیبایی‌شناسانه در حوزه‌های مختلف کالبدی، معنایی، فرهنگی و اجتماعی که در شناخت این ساختار قابل شناسایی است آن را به‌عنوان زیرساختی منظرین معرفی می‌کنند که بدون شک نقشی بنیادین در شکل‌دادن به منظر شهر قدیم داشته است. نقشی که با ورود زیرساخت‌های مدرن شهری از جمله شبکة آبرسانی مدرن نه‌تنها اثری در پدیدآمدن منظر شهر جدید ندارد بلکه در منظر شهر امروز درحال رنگ‌باختن است. این درحالی است که زنده‌نگاه‌داشتن چنین زیرساختی نه‌تنها می‌تواند پاسخگوی ابعاد زیباشناسانه و کالبدی منظر شهری سمنان باشد، بلکه به‌واسطة لایه‌های متنوع معنایی بارگزاری‌شده بر آن می‌تواند خلأهای اجتماعی و مردمی را نیز در عرصة برنامه‌ریزی شهری پوشش دهد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Decline of Semnan’s Water Supply Network, From a Landscape Infrastructure to a Forgotten Element in the Urban Landscape

نویسنده [English]

  • Mohammad Jamshidian
Ph.D. Student in Landscape Architecture, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Abstract
One of the constant challenges of the cities of the central plateau of Iran has been to deal with the problem of water shortage in all eras a challenge that has led to the emergence of the ingenuity of the inhabitants of this territory in the ways of using water. Among these methods that have been used in the desert city of Semnan has been extracting water, directing and collecting it in water storage pools, and then dividing it between agricultural lands. According to the historical and existing evidence, this water supply structure was the main infrastructure of the city’s formation and the author’s studies show that this infrastructure has been prominent, alive, and dynamic as a scenic infrastructure in all eras. The various functional, identity, and aesthetic dimensions in different physical, semantic, cultural, and social fields that can be identified in the knowledge of this structure introduce it as a scenic infrastructure that undoubtedly played a fundamental role in shaping the landscape of the old city. The role that, with the arrival of modern urban infrastructure, including the modern water supply network, not only has no role in the emergence of the new city landscape but is losing its color in today’s city landscape. This is despite the fact that keeping such an infrastructure alive can not only respond to the aesthetic and physical aspects of Semnan’s urban landscape but due to the various layers of meaning loaded on it, it can also cover the social and public gaps in the field of urban planning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water supply network
  • Semnan city
  • Landscape infrastructure
  • Urban landscape
  • احمدپناهی سمنانی، محمد. (1374). آداب و رسوم مردم سمنان؛ مثل‌ها، افسانه‌ها، باورهای عامه، حرف و فنون سنتی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    • آل هاشمی، آیدا. (1399). پیوند زیرساخت‌های آبی سنتی و نظام محله‌ای در شهرهای ایران ساختار شهری و زیرساخت آبی در شهر سمنان. هنر و تمدن شرق، 8 (27) ، 5- 14.
    • جمشیدیان، محمد. (1391). طراحی منظر استخر بزرگ سمنان با رویکرد منظر بومی (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد معماری منظر). دانشکدة معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
    • مخلص، فرنوش؛ سبک‌رو، دلارام؛ عثمان، مصطفی؛ مهربان، نبئی؛ حیدری‌زاده، یگانه؛ شالی، مهدی؛ امینی مستانه، زهرا؛ رجب بوجانی، نگین؛ جاهدی، المیرا؛ محمدی، هدیه و حشمتی، نعیمه. (1401). خوانش منظر شهری سمنان و دامغان براساس عناصر سازمان فضایی. گردشگری فرهنگ، 3 (9)، 27–38.
    • منصوری، سید امیر. (1389). چیستی منظر شهری، بررسی تاریخی تحولات مفهومی منظر شهری در ایران. منظر، (9)، 30-33.
    • منصوری، سیدامیر؛ آل هاشمی، آیدا و جمشیدیان، محمد. (1393). سیستم آبی بخارا به‌عنوان زیرساخت منظرین شهر، مروری بر ظهور و انحطاط یک شبکة منظرین درون شهر. باغ نظر،11(31)، 1-16.