پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6620
5
18
2018
01
21
از زیباشناسی تا زیباییشناسی
3
6
FA
سیدامیر
منصوری
دکتری مطالعات شهری، گرایش معماری منظر، دانشگاه تهران.
در حالی که اغلب منابع منتشر شده در مورد زیباییشناسی، وجه فلسفی آن را مورد توجه قرار داده، کدام زیباییشناسی به کار هنرمندان میآید؟ این سوال همچنان بلاپاسخ مانده است. فیلسوفان و هنرمندان، از دو منظر به زیباییشناسی توجه میکنند. برای فیلسوفان آثار هنری شواهد غیرمتقنی است که میتواند به لحاظ روانی و برای روشن شدن بحث نظریههای فلسفی را پشتیبانی کند. در حالی که نمونههای هنر برای هنرمند، الگویی است که با شناخت آنها میتواند پیشاپیش از نتیجه تولید اثر هنری خود با خبر شوند. این مشکل اگر چه جهانی است اما در ایران حال خاص خود را دارد.<br />زیباییشناسی در آموزش هنر ایران مظلوم واقع شده است. فیلسوفان ایرانی، گوهر زیباییشناسی را به خانه خود برده و ناتوان از تأمین نیازهای هنرمندان همچنان مانع اصلی در الهامگیری روشمند هنرمندان از تجربه زیبا آفرینی تمدن بشریتند. در میان هزارها واحد درس در رشتههای مختلف هنر، جای خالی ارزیابی زیباشناسانه تاریخ هنر به روشنی پیداست؛ و معدود درسهایی که در دوره دکتری به آن میپردازند، به تسخیر فلاسفه درآمدهاند و بحثهای ثقیل آنها تأثیر چندانی بر فرآیند خلق آثار هنرمندان ندارد.<br />در سوی دیگر تحولات چند دهه آموزش هنر در ایران، علیالخصوص تلاشهایی که در دوره انقلاب فرهنگی دهه 60 و اخیراً در شورای تحول صورت گرفته، علیرغم آن که هویتمند کردن دروس و کاربردی کردن آنها در قبال مسایل بومی ایران را به عنوان هدفهای اصلی خود عنوان کردهاند، هیچ نگاه معنی داری به مقوله زیباییشناسی در هنر نینداخته است.<br />نقد هنر نیز در همه رشتهها، اگرچه باید قبل از هر معیار دیگری سراغ تحلیلهای زیباشناسانه برود، کمتر این صبغه را دارد. تحلیل مضمون، نقدهای سیاسی و جامعهشناسانه و پس از آنها کشف تأثیرپذیری از آثار هنرمندان دیگر بیشترین توجه منتقدان را به خود جلب میکند. در حالی که نقد هنری باید قبل از هر چیز ناظر به ارزیابی زیباشناسانه اثر باشد و ابعاد دیگر هنر در پرتو آن تفسیر شوند.<br />تقلید صورت، آفت دیگری است که در غیاب دانش زیباشناسی هنرمند بر اثر او وارد میشود. رشد رسانهها و امکان قرار گرفتن آنی در کانون خبرهای هر فعالیت هنری به سیلی میماند که هر ناظری که پای محکمی بر زمین نداشته باشد را با خود میبرد. شباهتهای روزافزون آثار هنری و سرقتهایی که خبر آنها دیگر عادی شده نتیجه جریان بی وقفه اطلاعات است که در جهان جاری است. آنچه که ملتها تحت عنوان هویت دنبال میکنند تا در سیل خانمان برانداز جهانی سازی قربانی نشوند، بدون لوازم ضروری آن به دست نمیآید. هویت، به منزله قواعدی که در تاریخ فرد و جامعه، هنرمند را پدید آورده، از لابلای مباحثی همچون زیباییشناسی است که شناخته میشود. هویت محصول گونهگونی رفتار انسانهاست در تعامل با محیط و تاریخ که کیستی آنها را میسازد. از جمله عناصر هویتساز، سلیقه آنها در مواجهه با صورت محیط است که فهم آن در عالم زیباییشناسی مستتر است. بدون شناخت چیستی و چرایی امر زیبا در نظر یک قوم نمیتوان انتظار تداوم هویت او را داشت. از این رو علیرغم تأکید و اصرار بسیار برای هدایت جریانات فرهنگی و هنری به سوی گزینههای هویتمند چیز زیادی حاصل نشده است. <br />نظام آموزشی هنر، در همه رشتهها، وظیفه دارد برای جلوگیری از هویتیابیهای تصادفی یا متأثر از رسانهها درسهای زیباییشناسی هنر (و نه فلسفه هنر) را تدوین و در سطوح مختلف به اجرا گذارد. یک تجربه از این تلاش در چارچوب درس دکتری معماری منظر دانشگاه تهران برنامهریزی و اجرا شد که 5 مقاله این ویژه نامه محصول آن است. تفاوت موضوعی و روشهای مطالعه در هر یک از 5 پژوهش انجام شده حاکی از گستردگی و عمق اثر زیباییشناسی در اقدامات مختلف هنری است. موضوع مقالهها عبارت است از سلیقه ساکنان بافت فرسوده در نوسازی نمای خانههایشان؛ زیباییشناسی منظر آسمان در ایران دوره سنت و جهان معاصر، تأثیر الگو در زیباشناسی پروژههای معماری منظر دانشگاه تهران، زیباییشناسی مداخلات مدیریت شهری در خیابان زند شیراز و زیبایی عناصر گیاهی در مینیاتورهای شاهنامه طهماسبی. دامنه مطالعات مذکور که 5 زمین متفاوت را در بر گرفته حاکی از ظرفیت عمیق مبحث زیباییشناسی برای انجام تحلیلها و ارزیابیهایی است که علاوه بر آموزش، به روند طراحی و مدیریت نیز کمکهای بسیاری میرساند. روش مطالعه آنها در سه گام اصلی تنظیم شده است : تشخیص مصادیق زیبا در هر موضوع، تحلیل چیستی زیبایی در هر کدام و استنتاج چرایی زیبایی در موضوعات مورد مطالعه. این روش میتواند اطلاعات مفیدی برای تولید یا مدیریت امر هنری را در اختیار قرار دهد.
-
http://www.jaco-sj.com/article_59524.html
http://www.jaco-sj.com/article_59524_99dc6dcbf01f99a321d458f4cee12d5f.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6620
5
18
2018
01
21
از زیباشناسی تا زیباییشناسی نمای ساختمانهای مسکونی منطقه 17 شهرداری تهران
7
14
FA
رضا
کسروی
پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشگاه تهران
فرایندکشف رابطه میان اشیا و حوادث و درک نسبت آن ها با هم منتهی به تولید معنا میشود. در فرایند تولید معماری به مثابه هنر، زیبایی آفریده میشود. هنگامی که انسان با اثر زیبا مواجه میشود، میتواند با بررسی و تحلیل و بازخوانی آن اثر به قواعدی که منجر به تولید اثر زیبا شده پی ببرد. در این تحقیق، اثر زیبا، معماری ساخته شده توسط مردم ساکن منطقه 17 شهرداری تهران است. منطقه 17 از جمله مناطق مهاجرپذیر شهر تهران است که مهمترین ویژگی کالبدی آن فرسودگی بوده و در گذشته نه چندان دور، فقر جز جدایی ناپذیر زندگی ساکنان شمرده میشده است. نماهای ساختمانهای مسکونی منطقه 17 شهرداری تهران که طی یک مسابقه عکاسی توسط مردم به عنوان اثر زیبا برگزیده شدهاند، موضوعی است که در این مقاله بدان پرداخته میشود. در گام اول، کشف آنچه از نظر مردم زیبا دانسته شده و در گام دوم دستیابی به قانون مندی این «زیباییشناسی» مد نظر بودهاست. روش این پژوهش استنتاج نکات مشترک حاصل از تحلیل نمونه هاست و از روش های کمی به منظور فهم و تفسیر پدیده های کیفی در چندین نمونه از بناهای منتخب توسط مردم استفاده میکند. پارمترهای کمی مورد بررسی عبارتند از اشکال و تناسبات، رنگ، مصالح، تزیینات، سن و سبک نماهای ساختمانی منتخب. تحلیل دست آوردهای حاصل از بررسی پارامترهای کمی نشان میدهد با توجه به اتفاقات سالهای اخیر همچون افزایش قیمت زمین و مسکن، همچنین گسترش تهران، افزایش جمعیت و قرارگیری این منطقه در متن شهر تهران، تمایل روشنی در مردم ساکن برای تغییر سابقه ذهنی ناشی از فقر در گذشته و نشان دادن نوعی رفاه در زندگیشان است. گرایش فراوان به استفاده از سنگ در نما، پیدایش نماسازی کلاسیک غربی که پیش از این بیشتر در شمال شهر دیده میشد و ترادف نو بودن و زیبایی در ذهن ساکنان و استفاده از رنگهای جلب توجه کننده، نشان دهنده تمایل مردم برای ابراز تمایز و تغییر طبقه اجتماعی است.
زیباشناسی,زیباییشناسی,نما,منطقه 17,عکس
http://www.jaco-sj.com/article_59530.html
http://www.jaco-sj.com/article_59530_d5ccb17b810051cca2ce195bfc261826.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6620
5
18
2018
01
21
جدال «تولید» و «تقلید» در طرح های آکادمیک
15
28
FA
سید امیر
هاشمی زادگان
پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشگاه تهران
از آنجاکه تولید دشوار و تقلید آسان است، بهویژه در رشته هایی مانند معماری که تبعات آن با فاصله زمانی و بهصورت مستتر نمود می یابند، کیفیتِ عینی-ذهنی طراحی و زیبایی شناسی مغفول می ماند. طراحی هایی که دانشجویان به راهنمایی اساتید در محیط آکادمیک بهعنوان تحصیل برای تولید دانش و ارتقاء حرفه انجام میدهند نمودی از برون داد عملی، در جدال تولید و تقلید است. در این مقاله با بررسی مدارک طرح های آکادمیک ایران از طریق پرسش های زیر، به شناسایی زیبایی شناسی و تبیین توازن جدال تولید و تقلید در آن پرداخته می شود. آیا در میان طرح های دانشجویان، زیباشناسی مشترکی بهصورت قانون زیبایی شناسی وجود دارد؟ آن چیست؟ با توجه به متداول بودن بررسی نمونه موردی در طرح های امروز دانشجویان، آیا این قوانینِ زیبایی شناسیِ احتمالی، حاصل یک تقلید آگاهانه و یا ناآگاهانه از سه سنت ایران، اسلام و غرب هستند و یا تولیدی با ابتناء بر آنان؟ این کار با استفاده از سامانۀ دو بخشیِ صوری-ریاضی و تفسیری-هنجاری راهبرد استدلال منطقی انجام می شود.<br />نتایج نشان می دهد در نگاه طراحان آکادمیک، ایجاد پیچیدگی به کمک تعدادی محدود از متغیرهای فرمی ساده که با تکیه بر هندسهای طبیعی یا انسانی، مفصل بندی نرم، مستطیل و محور بتواند از رنگ های روشن و گرم به صورت متخلخل، افقی، وسیع و با حسی شهری هم خوانی ایجاد نماید، تحسین می شود. در این زیبایی شناسی، «تقلید صریح» ناچیز است؛ ولی دو خطا در «بومی سازی» و «آنچه خود داشت» بارز است که پنج عامل عمده را می توان برشمرد. درنتیجه جدال با «اصل تقلید یا کپی غیرصریح» مغفول مانده و به نظر می رسد از طریق نظریه سازی، آگاهی، تفاوت گذاری بین انواع و پرداختن به بحران (نه انکار) است که میتوان به تولید آگاهانۀ قدرتمند و متصل به زمینه واقعی کنونی سرزمین دست یافت.<br />
زیباییشناسی,تقلید,طراحی منظر,نمونه موردی,تولید امر نو
http://www.jaco-sj.com/article_59525.html
http://www.jaco-sj.com/article_59525_6c24e126c18b469bc8b32ab8e36b1dcb.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6620
5
18
2018
01
21
زیبایی شناسی گیاه در شاهنامه بایسنقری
29
42
FA
حسین
پروین
پژوهشگر دکتری معماری منظر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
hosseinparvin@gmail.com
در عالم هنر قوانینی وجود دارد که به راحتی بیان نمیشوند. برای یافتن این قوانین میبایست به محصولات آن هنر مراجعه کرد و بعد بررسی آنها، به کشف قواعد ثابت در آن آثار پرداخت. در ضمن، از آنجا که هنرهای هر سرزمین در زیر مجموعه فرهنگ مردم آن سرزمین قرار میگیرد، پس تاثیر و تاثر آنها بر هم اجتناب ناپذیر است. پس میتوان پس از کشف قواعدی ثابت در هنری خاص، به این نتیجه رسید که خالق آن هنر، با آن قواعد زندگی کرده و دنیا را آن گونه میدیده است. <br />در نوشتار حاضر تلاش شده است تا با بررسی کمی عناصر گیاهی موجود در مینیاتور ایرانی، به قانونمندی موجود، دست پیدا کنیم. به جهت وسعت هر دو پارامتر موجود در تحقیق، گیاه و مینیاتور، و همچنین قابلیت نقد پذیری موضوع، به تحدید هر دو پارامتر پرداخته شد. در حیطه عناصر گیاهی، با توجه به تکثر گیاهان پوششی از آنها چشم پوشی شد. در مورد مینیاتور هم به شاهنامه بایسنقری اکتفا شده است. دلیل آن نیز، وجود تعداد محدودی مینیاتور در یک کتاب خاص، با موضوع خاص و در دوره زمانی خاص است.<br />در نهایت این گونه قلمداد میشود که انسان ایرانی طبیعت را مقدس میداشته و این موضوع در تمام شئون زندگی ایرانیان به چشم میخورد. از جمله حضور طبیعت در هنر ایرانی امری اجتناب ناپذیر است. هنر مینیاتور به عنوان یکی از هنرهای مهم ایرانی، به وضوح جایگاه طبیعت در بین ایرانیان، در طول زمان را به تصویر میکشد. معدود مینیاتوری پیدا میشود که اثری از طبیعت در آن نباشد. یکی از عناصر مهم طبیعت در این مینیاتورها، انواع گیاهان است، گیاهانی که گاهی تقدس پیدا کرده و ارزش خاصی بین ایرانیان دارد.
زیباشناسی,زیباییشناسی,مینیاتور,شاهنامه بایسنقری
http://www.jaco-sj.com/article_59526.html
http://www.jaco-sj.com/article_59526_fa25411901024011e52752f95dd18f0c.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6620
5
18
2018
01
21
مداخلات دیدگاه حاکم بر زیباییشناسی خیابان زند شیراز در سه دوره تاریخی
43
54
FA
مریم
اسماعیلدخت
پژوهشگر دکتری معماری منظر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.
تمامی حکومتها از بنیانهای نظری و ایدئولوژیکی برخوردار هستند که تلاش میکنند بدین وسیله مشروعیت سیاسی خود را تامین کنند. شهر یکی از مهمترین بسترهای اجتماعی است که بنیانهای نظری و سیاستهای دیدگاه حاکم بر کالبد فیزیکی آن و در نتیجه بر منظر شهر موثر است. اولین تصویر ذهنی شهروندان از یک شهر، منظر خیابانهای آن است که بخش اعظمی از تجربه زیباییشناختی مخاطبان از شهر را شکل میدهد. هدف از این پژوهش بررسی قانونمندی حاکم بر اقدامات و مداخلات شهرداری در خیابان زند شیراز در طول سه دوره تاریخی مهم در شکلگیری خیابان زند به عنوان یکی از قدیمیترین خیابانهای شهر شیراز و مهمترین شاهراه اقتصادی است. پژوهش حاضر از جمله پژوهش های تفسیری تاریخی است که با جمعآوری دادههای کتابخانهای و مشاهدات میدانی به تفسیر و تحلیل جنبههای مداخلات دیدگاه حاکم و تاثیر آن بر زیباییشناسی خیابان زند در طول سه دوره قاجار، پهلوی، انقلاب اسلامی تاکنون میپردازد. بدین منظور معیارهای ارزیابی زیبایی متاثر از دیدگاه حاکم، در طول خیابان در سه دسته زیباییشناسی کالبدی، اجتماعی و تاریخی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که مداخلات صورت گرفته توسط نهادهای رسمی انجام میگیرد و نهادهای اجتماعیای جهت کنترل مداخلات وجود ندارد. از یک سو مداخلات صورت گرفته در جهت رسیدن به مشروعیت دیدگاه حاکم است و هر دوره به اقتضای شرایط سیاسی و اجتماعی موجود، روند مختص به خود را پی میگیرد. و از سوی دیگر مداخلات در هر دوره تحت تاثیر فردگرایی شدید و هرج و مرج گرا (ترجیحات فردی ارجح بر ترجیحات اجتماعی) حکام، تفکر تقلیدی به جای تفکر استنباطی (تجددگرایی وارونه) ، عدم شناخت صحیح بستر، عدم ارزیابی مداخلات پیش از اقدام و سرعت زیاد مداخلات، و کوتاه مدت بودن تغییرات در اثر پذیرش وضع موجود؛ است.
دیدگاه حاکم,زیباییشناسی,تاریخ,خیابان کریمخان زند,شیراز
http://www.jaco-sj.com/article_59527.html
http://www.jaco-sj.com/article_59527_bcb2e407f3d2d000085018a5d929a4dd.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6620
5
18
2018
01
21
مقایسه زیبایی شناسی بازتاب منظر آسمان در گنبدها و عکسهای عصر حاضر
55
66
FA
آیدا
اسدافروز
آسمان در تطور تاریخ از زمان اسطورهای تاکنون، در تمامی ملتها، بار سنگینی از معانی و رمز و رازها را بر دوش کشیده است. بیکرانگی، وسعت، رفعت، رمزگونگی، گستردگی و غیر قابل دسترس بودن، وجود خورشید به عنوان اصیلترین منبع نوری و بیشمار عامل دیگر، تصور حضور خدایان را در آسمان قوت بخشیده است. در ایران این باور از دیرزمان در مکتب زرتشت وجودداشته و در دوران اسلامی نیز به نوعی دیگر به حیات خویش ادامه میدهد. آسمان و مفهوم آن در هنر، ادبیات، فلسفه، و هنرهای کاربردی، معماری و دیگر رشتهها بازتاب داشته و توصیفات بسیاری از آن به صور گوناگون متن، تصویر و غیره وجود دارد. آسمان به عنوان بخش از طبیعت که دارای ابعاد وسیعی است در سرشت انسان ریشهدار بوده و چگونگی ترجمان این خلقت در آثار هنری خلق شده توسط انسان، زیباییشناسی منظر آسمان را پدید میآورد. منظر آسمان به عنوان پدیدهای عینی-ذهنی یکی ازنابترین، پویاترین و متغیرترین و زیباترین مناظر طبیعی است که بر ادراک انسان از منظر بسیار موثر میباشد. زیباییشناسی منظر آسمان از خلال بازتابهای آن در هنرها در طول تاریخ به استناد نقوش زیرگنبدها و ایوانها و در عصر حاضر به استناد عکسهای گوگل با توجه به سازو کار موتور جستجوگر گوگل قابل بررسی میباشد. در این مقاله با بررسی 15 نمونه از نقوش گنبدها و ایوانها، در مقام قیاس با نتایج حاصل از بررسی نمودار درختی حاصل از نامگذاریهای عکسهای آسمان در گوگل، مشاهده شد که عناصر خورشید، ابر، ستارگان در زیباییشناسی منظر آسمان نقش دارد که چگونگی آن به تفصیل در مقاله توضیح داده شده است. اما آنچه دراینمیان حائز اهمیت است این است که زیباییشناسی منظر آسمان در نتیجه تغییر نگاه انسان، و کمرنگ شدن وجوه ذهنی در نسبت با عینیت آن، دستخوش تغییراتی نسبت به ویژگیهایش در طول تاریخ شده است.
منظر آسمان,آسمان,خورشید,ماه,ستارگان,گنبد,عکسهای گوگل
http://www.jaco-sj.com/article_59789.html
http://www.jaco-sj.com/article_59789_20da4c92cc2d59f2fabed16e840aa1e5.pdf